غروب سلطه امریکا و بازگشت روسیه به شرق نزدیک

به عقیده مولف، عملکرد مسکو از تلاش جهت کسب اعتبار و نفوذ ناشی میگردد و جستجوی بازار برای سلاح و کالاهای دیگر شیوه کلاسیک عملکرد هر دولت بزرگ محسوب میشود.
عنصر مرکزی این تلاش نفت محسوب میشود، اما این یگانه پرابلم نیست. چون قیمت نفت در سطح بالاتر از 55 دالر فی بیرل قرار دارد و عربستان سعودی که بر این بازار تائثیر تعیین کننده دارد، از بدو تاسیس این دولت شاهی در سال های 1920 بدینسو با سنگین ترین بحران سیاسی روبرو گردیده، همکاری مسکو با تهران و الریاض در مورد مساله محدودساختن استخراج نفت روسیه را در مرکز توجه در منطقه قرار میدهد. ولی تجدید فعالیت کرملن در منطقه شرق نزدیک خصوصیت جیوپولتیکی دارد و از چارچوب بیزنس خارج میگردد. مسکو، مانند زمان اتحاد شوروی، جهت کنترول حکومت، احیای پایگاه های نظامی تلاش می ورزد، مسیرهای بحری ایجاد میکند و صادرات را توسعه می بخشد. این عظمت طلبی های قدرت بزرگ به معنی تغییر جدی توازن جیوپولیتیکی نیروها در منطقه می باشد که بازگشت به رقابت استراتیژیکی در قرن XIX را ثابت می سازد و مسایل جدی راجع به آینده دولت امریکا را بالا میکند.
از سرگیری رقابت ابرقدرت ها
روسیه از زمانه های قدیم به مثابه امپراطوری عرض اندام نموده و پیوسته سرحدات خود را توسعه می بخشید. طی تاریخ 800 ساله کشور خاک آن فقط سه بار: در آوایل قرن XVII در زمان «شورش ها» که به اشغال مسکو توسط پولند منجر گردید؛ بعد از کودتای بولشویکی در سال 1917؛ و بالاخره، در نتیجه فروپاشی اتحاد شوروی در سال 1991 کاهش یافته است.
بعد از فروپاشی اتحاد شوروی روسیه از بسیاری پایگاه های نظامی خود در شرق نزدیک صرفنظر کرد، اگرچه یک عده مشتریان که سلاح آن را خریداری میکردند، حفظ نمود. امپراطوری بیش از حد گران تمام میشد. سوریه — با پایگاه نظامی — بحری («مرکز تامینات مادی — تخنیکی») در تارتوس و پایگاه هوایی حمیمیم — یگانه کشوری بود که مسکو نمی خواست از آن خارج گردد.
در زمینه صعود بهای نفت بعد از جنگ روسیه — گرجستان در سال 2008 و به ویژه بعد از حودث در اوکراین و پیوستن کریمیا با روسیه در سال 2014 (بعداً در همان سال قیمت نفت سقوط نمود) روسیه احیای میتودیک توازن قوا را در شرق نزدیک آغاز نمود. هدف آن اینست، تا به امریکا و متحدان آن چلنج دهد.
برخی تحلیگران عقیده دارند که سوریه میتواند به عامل معامله در مورد حل بحران اوکراین و اریکه فشار در مورد مساله تحریمات مبدل گردد که امریکا وضع نموده است. ولی کاهش حضور منطقوی امریکا در شرق نزدیک و آمادگی روسیه جهت پرنمودن این خلا به این نقطه اشاره میکند که جاه طلبی های (مسکو) در دامنه وسیع گسترش می یابد.
هدف روسیه در شرق نزدیک شامل چند عرصه میشود که برای امنیت ملی و ستراتیژی جهانی اهمیت زیاد دارد:
— میدان مبارزه با جهادیون. اسلام رادیکال برای دونیم هزار اتباع روسیه که در سوریه و عراق می جنگیدند، و همچنان برای صدها تبعه جمهوری های شوروی سابق که در مورد شمول در صفوف افراد مسلح گروه داعش (سازمان تروریستی ممنوع در روسیه — تبصره مدیریت مسوول) فیصله نمودند، جذاب ثابت شده است. «بازگشت آنها به وطن» تهدید واقعی به بار می آورد. مسکو بعد از استانبول دومین شهر بزرگ اروپایی از نقطه نظر جمیعت مسلمان شمرده میشود.
— صحنه رقابت استراتنیژیک با امریکا. مقامات ممتاز حاکم — پوتین و اطرافیان او، رهبری ادارات نظامی و همچنان تلویزیون روسیه — توجه شان را بر شکست (روسیه) در جنگ سرد متمرکز ساخته اند. همه آنها در این باره می اندیشند که گویا امریکا سعی می ورزد وطن آنها را تضعیف نماید و یا آن را پارچه سازد.
— تائثیر بر قیمت های نفت. روسیه علاقمند آنست، تا نفوذ خود را بر قیمت نفت تقویت کند — آنهم در صورتیکه این منبع برای اقتصاد روسیه اهمیت حیاتی دارد. این اثرگذاری میتواند به حساب عقد موافقت نامه های اتحادیوی یا از طریق دامن زدن به منازعات — بطور مثال، مانند منازعه عربستان سعودی با ایران، تامین شود. هیچ چیز بهای نفت را، مانند تهدید جنگ یا مسدودشدن تنگه هورموز، بالا برده نمی تواند.
— بازار سلاح. منازعه در سوریه امکانات مجتمع نظامی — صنعتی روسیه را — از راکت های برد متوسط کالیبر گرفته تا طیاره شکاری سو-35 و مجتمع راکتی مدافعه هوایی اس-400 نشان داد. این تسلیحات به آنهایی فروخته میشوند که بلندترین بها را پیشنهاد میکنند، زیرا، طوریکه در مسکو میگویند، « با فروش سلاح پیشرفته، متحدان خوب پیدا میکنیم».
— قاطعیت روسیه در مورد حمایت از متحدان خود. جنگ در سوریه قاطعیت مسکو را در مورد تنها نه گذاشتن متحدان خود، باوجود وخامت اوضاع، نشان داد. روسیه با سیاستمداران مانند اسد… سروکار دارد، اما واشنگتن مطالبات و شرایط بیش از حد پیشکش میکند.
خلای قدرت در منطقه
اداره بارک اوباما معتقد بود که امتناع از شرکت در «جنگهای بوش» با منافع امریکا مطابقت دارد. عکس العمل اوباما نسبت به بحران سوریه این نقطه را ثابت می ساخت که معامله هستوی با ایران و عدم شرکت در منازعات نظامی، نسبت به جلوگیری از بزرگترین فاجعه بشری بعد از جنگ جهانی دوم، مهمتر بودند. ترامپ نیز در سال اول قدرت خود کدام سیاست پیگیر را پیشنهاد نکرد.
عکس العمل امریکا نسبت به چلنج های روسیه در شرق نزدیک به خلای قدرت در منطقه اشاره میکند. اروپایان نمی توانند آن را پر کنند و چین این کار را فقط بعد از ده سال انجام داده میتواند. از همینرو روسیه خاموشانه — و طبق نیات خود — وارد «بازی» میگردد.
همیشه امریکا مقصر است
روسیه به مداخله امریکا در شرق نزدیک، در اروپا و در ساحه بعد شوروی، بعد از مداخله اتحاد شوروی در افغانستان، اشاره میکند. عده کارشناسان روسیه خصوصیت ضد جهادیون کشور شوراها را بیان میکنند، در حال که امریکا از مجاهدین، منجمله افراطیون حمایت میکرد.
روسیه، مانند رهبران محافظه کار عرب و اسرائیلیان، عقید داشت که امریکا در دوران زمامنداری اوباما از متحدان خود روگردان شد و دروزه ها را بروی «اخوان المسلمین» (سازمان ممنوع در روسیه — تبصره مدیریت مسوول) گشود که در مصر، سوریه، اردن، غزه و کشورهای دیگر بی نظمی ایجاد میکند. برعلاوه این، روسان به شکست های سیستمی رژیم های مستبد، فاسد و کاذب — سوسیالیستی در قاهره، بغداد، طرابلس و دمشق توجه مبذول نمی داشتند و پیوسته فقط راجع به نفوذ واقعی یا خیالی امریکا در این کشورها می اندیشند.
آخرین خط دفاعی مسکو
کرملین از همینرو آخرین خط دفاعی خود را در سوریه اعمار نمود. مسکو مردانه وار از بشار اسد، رئیس جمهور منتخب سوریه در برابر شورشیان مزدور دفاع نمود، ولی هم اوباما و هم ترامپ او را محکوم نموده و از برکت کمک به موقع روسیه به سوریه اسد تا به حال بر سر قدرت باقی مانده است. روسیه برعلاوه دستاوردهای نظامی ابتکار عمل پروسه سیاسی را نیز در سوریه بدست گرفته و پروسه حل نظامی در آستانه ادامه دارد که ایران و ترکیه نیز از آن حمایت میکنند. نیروهای روسیه اولین عملیات موفقانه خود را در باره استقرار نیرو و تجهیزات در خارج از محدوده سرحدات شوروی بعد از تجربه ناکام چند دهه قبل در افغانستان، انجام داده است.
روسیه همچنان مناسبات خود را با ترکیه احیا میکند — انقره حتی مجتمع های اس-400 را از روسیه خریداری میکند. باوجود تحریمات غرب روسیه و ترکیه پروژه خط لوله گاز «جریان ترکیه» را تحقق می بخشند. حتی اسرائیل متحد وفادار امریکا نیز نسبت به مسکو با گرمی برخورد میکند. در شرایط افزایش نفوذ ایران در نزدیک ارتفاعات گولان «حزب الله» فعال شده و ضرورت دیالوگ بین تل ابیب و مسکو به وجود آمده است.
نتیجه گیری ها: بدیل ها برای امریکا در شرق نزدیک
انقلاب استخراج نفت شست ها در امریکا در زمینه خستگی امریکا از جنگ و کاهش شرکت در امور بین المللی جریان دارد. ترامپ به گسترش جهانی دموکراسی و لشکرکشی های صلیبی ایدیولوژیکی علیه دول علاقمندی ندارد و او، تا جای که معلوم میشود، جهت مشارکت با پوتین تلاش می ورزد. ولی قشر ممتاز حاکم واشنگتن (بشمول جمهوری خواهان از جمله رهبران کانگرس) با او موافق نیستند و روسیه را دشمن جهانی غیرقابل قبول میدانند.
اینکه آیا امریکا از سیاست «عدم شرکت» امتناع خواهد ورزید یا خیر، ما نمی دانیم. طوریکه تاریخ نشان میدهد، امریکا- قدرت جهانی است و این کشور ناگزیر به پروسه مسابقه آینده با دول بزرگ — بشمول روسیه، چین و ایران، کشانده خواهد شد. ولی تا زمانیکه سیاست روشن، پیگیر و شایسته اعتماد و اهداف آن فورمولبندی نشود، تا زمانیکه با کشورهای کلیدی مناسبات مسوولانه برقرار نشوند، امریکا موقف مسلط خود را از دست خواهد داد که بعد از ختم جنگ سرد در منطقه مختلف — منجمله در شرق نزدیک دارا می باشد. حمایت سعودیان از یمن، همکاری با ایران در مبارزه با داعش و «پلان جدید حل صلح آمیز» منازعه اسرائیل — فلسطین را تا به حال نمی توان استراتیژی پیگیر منطقوی خواند.
برای امریکا نسبت همین عدم موجودیت سیاست روشن و پیگیر حمایت از متحدان خود در خلیج فارس و اسرائیل هرچه بیشتر دشوار خواهد شد. برعلاوه این، این امر به علت بدترشدن مناسبات با مصر، متحد کلیدی امریکا در جهان عرب مبدل خواهد گشت. در نتیجه این کار باعث تضعیف موقف امریکا در صحنه جهانی خواهد شد، چون روسیه با اقتصاد ضعیف خود (که فقط یک بر 14 بخش اقتصاد امریکا را تشکیل میدهد) بر ابرقدرت امریکا در مهمترین صحنه از نقطه نظر جیواستراتیژیک پیروز میشود.